W historii życia i śmierci Henryka Pobożnego znalazło się wiele nierozwiązanych do dziś zagadek, a wśród nich najpopularniejszą są losy jego ciała. O tym, że pozbawione głowy szczątki księcia zostały odnalezione przez jego owdowiałą małżonkę, która poinformowała szukających o tym, że jej męża miało wyróżniać sześć palców u lewej stopy, dowiadujemy się od Jana Długosza . Według krakowskiego kronikarza, miało to miejsce po około dwóch tygodniach od tragicznej bitwy pod Legnicą (Roczniki…, VII, 28). Szczegóły te już w nieco zmienionej formie dostały się do niemieckiej, wydanej w 1504 r. wersji legendy o św. Jadwidze, gdzie rozpoznania ciała poległego księcia miała dokonać jego matka, św. Jadwiga (Vita…, s. 569). Wydaje się nad wyraz prawdopodobne, że pogrzeb bohatera z Dobrego Pola miał miejsce dopiero po kilku tygodniach od jego zgonu, gdy ciało zostało sprowadzone do Wrocławia i tu pochowane w kościele franciszkańskim św. Jakuba (JASIŃSKI 2007, s. 107, przyp. 7). W krypcie spoczęły szczątki księcia Henryka pozbawione głowy, której losy pozostają całkowicie nieznane. Zgodnie z relacją C. de Bridii mogła dotrzeć do obozu chana (C. de Bridia, Historia Tatarów…, s. 244), może wcześniej obnoszono ją na włóczni wokół Legnicy, jak chciałby tego autor miniatur zamieszczonych w XIV-wiecznym żywocie św. Jadwigi sporządzonym w kręgu księcia brzeskiego Ludwika (SZETELNICKI 1994, s. 113-117). Mało prawdopodobna wydaje się natomiast wersja o wrzuceniu książęcej głowy do jeziora w Koskowicach (Vita…, s. 566, przypis).
W ostatniej ćwierci XIV wieku franciszkanie wznieśli dla swojego fundatora nowy sarkofag, który dziś znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Na płycie nagrobnej można podziwiać bohaterskiego rycerza spod Legnicy depczącego Tatara, symbolizującego świat pogański (KOSTOWSKI, WITKOWSKI 1994, s. 291). Grobowiec umieszczono wówczas w prezbiterium kościoła klasztornego, by mnisi mogli stale otaczać zmarłego modlitwą. Po przejęciu klasztoru przez premonstratensów i przebudowie kościoła, który otrzymał nowe wezwanie św. Wincentego, postanowiono w 1667 r. o przeniesieniu miejsca spoczynku księcia Henryka. Płytę nagrobną wbudowano wówczas w ścianę prezbiterium. Powrót tumby na pierwotne stanowisko nastąpił w 1832 r., gdy staraniem hrabiego Leopolda Schaffgotscha dokonano restauracji całego zabytku (MAŁACHOWICZ, BRZEZOWSKI 1993, s. 20). Wówczas także stwierdzono w trumnie obecność szkieletu pozbawionego głowy (Vita…, s. 569, przyp). Ciało Henryka Pobożnego spoczywało tu nienaruszone aż do II wojny światowej, gdy niemieccy naukowcy podjęli akcję rozpoznania rasy książąt śląskich. Mieli wówczas wyjmować z sarkofagów zachowane szczątki Piastów, by poddać je szczegółowemu „badaniu”. Czy wywieziono je do Berlina, jak twierdził nieżyjący już prof. Henryk Dziurla w prywatnych rozmowach (Interpelacja poselska Roberta Winnickiego nr 21755 do ministra spraw zagranicznych, https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=BZK9TK)? Czy zaginęło gdzieś w trakcie ratowania zabytków gotyckich pod koniec wojny, gdy płytę nagrobną ukryto w kościele w Wierzbnie (MUCHA 2022)? Próby odpowiedzi na te pytania wciąż są podejmowane.
Bibliografia:
Źródła:
C. de Bridia, Historia Tatarów, opr. J. Strzelczyk, [w:] Spotkanie dwóch światów. Stolica Apostolska a świat mongolski w połowie XIII wieku. Relacje powstałe w związku z misją Jana di Piano Carpiniego do Mongołów, red. Tenże, Poznań1993, s. 234-254.
Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, tł. J, Mrukówna, red. K. Pieradzka, Warszawa 2009.
Vita Sanctae Hedvigis, wyd. A. Semkowicz, [w:] Monumenta Poloniae Historica (MPH), t. 4, Lwów 1884.
Literatura:
K. Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, Kraków 2007.
J. Kostowski, J. Witkowski, Książę Henryk II Pobożny i bitwa legnicka w ikonografii (XIII-XX w.), [w:]Bitwa legnicka. Historia i tradycja, red. Wacław Korta, Wrocław–Warszawa 1994, s. 277-305.
E. Małachowicz, W. Brzezowski, Kościół z klasztorem Świętego Wincentego we Wrocławiu, Wrocław 1993.
B. Mucha, Piastowskie sarkofagi ukrtye w Wierzbnej, www.izba.centrum.zarow.pl/artykuly/1394-piastowskie-sarkofagi-ukryte-w-wierzbnej
W. Szetelnicki, Średniowieczne wyobrażenie bitwy na Dobrym Polu – refleksje na kanwie symboliki chrześcijańskiej, [w:]Bitwa legnicka. Historia i tradycja, red. Wacław Korta, Wrocław–Warszawa 1994, s. 111-133.
